कहाँ हराउँछन् सामूदायिक विद्यालयमा भर्ना भएका आधाभन्दा बढी विद्यार्थी ?

काठमाडौँ- सरकारले प्रत्येक वर्ष तामझामका साथ सामुदायीक विद्यालयमा विद्यार्थी भर्ना अभियान सञ्चालन गर्छ । तर कक्षा १ मा जति विद्यार्थी भर्ना हुन्छन् । १० कक्षाको परिक्षा दिंदा सम्म त्यसको आधा विद्यार्थी पनि रहँदैनन् । भर्ना अभियानका क्रममा विद्यालयको पँहुचमा विद्यार्थी पुगेपनि विचमै छोड्ने तथ्याङक भने डरलाग्दो देखिएको छ ।

शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयका अनुसार २०७१ सालमा देशभरका २८ हजार सामूदायिक विद्यालयमा १० लाख २८ हजार बढी बालबालिका विद्यालय भर्ना भएका थिए । २०८० सालमा पुग्दा विद्यार्थीको संख्या घटेर झण्डै ३ लाख ७५ हजारमा झरेको छ । यो अवधिमा ६ लाख ५३ हजार भन्दा बढी विद्यार्थी घटेका छन् । यो संख्या २०७१ मा भर्ना भएका विद्यार्थीको तुलनामा झण्डै ६३ प्रतिशत कम रहेको शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रका महानिर्देशक दिपक शर्मा बताउनु हुन्छ ।

आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण आफ्ना छोराछोरीलाइ अभिभावकले दैनिक गुजारा चलाउन काममा पठाउनुपर्ने बाध्यता, सानै उमेरमा पढाइ छाडेर बिहे गर्दिने, विद्यार्थीले पढ्नमा रुचि कम राख्नु, विद्यालयले विद्यार्थी खोज्न र टिकाउन ध्यान नदिनु लगायतका कारण विद्यालय छाड्ने प्रवृत्ति बढेको शिक्षाविद्को भनाइ छ । यसरी बीचमै विद्यालय छोड्नुमा विद्यालय, विद्यार्थी र अभिभावक दोषी रहेको शिक्षाविद् डा सदानन्द कडेल बताउनुहुन्छ ।

नेपाल राष्ट्रिय अभिभावक संघका अध्यक्ष कोष बहादुर जिसी सामुदायीक विद्यालयबाट हराएको ६३ प्रतिशत विद्यार्थीहरु सवै विद्यालयको पहुँच बाहिर पुगेको भनेर अर्थाउन नहुने बताउनु हुन्छ ।

‘’हराएका भनिएका कतिपय विद्यार्थीहरु निजी स्कुलमा भर्ना भएका छन् । गुणस्तरीय शिक्षका लागि भन्दै कतिपय अभिभावकहरु आफ्ना बालबालिकाहरुलाइ सामुदायीक विद्यालयबाट निकालेर निजी विद्यालयमा भर्ना गर्नु भएको छ । त्यसैले हारएका सवै नै विद्यार्थी विद्यालय बाहिर रहे वा ड्रपआउट भनेर विश्लेषण गर्न मिल्दैन । अर्का तर्फ हराएका सवै विद्यार्थीहरु निजी विद्यलयमा पुगेका पनि छैनन् । यसको केही प्रतिशत बालबालिका भने विद्यालयको पहुँच बाहिर पुगे । यो गंभिर समस्याको रुपमा देखियो । त्यी विद्यार्थीको खोजिका लागि गहिरो अध्यायन र अनुसन्धान हुनु आवश्यक छ ” जिसी भन्नु हुन्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस् : बाल विदुषी अनुराधा पाण्डेयको श्री गण्डकी कोटिहोम महायज्ञबाट बिदाई

सामुदायीक विद्यालयमा भर्ना भएका १०० जना विद्यार्थी विद्यार्थीमा ६३ जना विद्यार्थी सामुदायीक विद्यालयबाट बाहिरिने अवस्था सृजना हुनुमा राज्य नै मुख्य जिम्मेवार रहेको जिसीको बताउनु हुन्छ । अभिभावक संघका अध्यक्ष जिसी अगाडी भन्नु हुन्छ ‘’मुख्य कुरा त सरकारले गर्ने भर्ना अभियान केवल भर्नाका लागि मात्र भयो । विद्यार्थीलाई सोही विद्यालयमा टिकाइ राख्न सामुदायीक विद्यालयको शैक्षिक गुणस्तरको अभिवृद्धि र निरन्तरको अनुगमन मुल्याङकनमा ध्यान दिएन । अभिभावक विद्यार्थीको आर्थिक, सामाजिक अवस्था पनि यसको अर्को कारण हो । अझै पनि हाम्रो देशको १८ प्रतिशतबढी जनसंख्या निरपेक्ष गरिवीकै रेखामुनी छ” ।

विद्यार्थीलाई विद्यालयमा टिकाउन सरकारले दिवाखाजा, छात्रावृत्ति, निशुल्क पाठ्यपुस्तक उपलब्ध गराउँदै आएको छ ।तर पनि विद्यार्थी टिकाइ राख्ने चुनौति उस्तै छ । विद्यालय व्यवस्थापन, अभिभावक र स्थानीय सरकार, शिक्षा इकाइ सबैले अनुसन्धान गरी विद्यालय छाड्नुपर्ने कारण पत्ता लगाएर समाधानको बाटो खोज्नुपर्ने सुझाव शिक्षाविद्को छ ।

लेखकको बारेमा

असल खबरअसल साथी मिडिया प्रा.लि.द्वारा संचालित असल खबर डटकम डिजिटल खबर पत्रिका हो । २०७६ सालबाट नियमित रुपमा विभिन्न समसामयिक खबरहरुको साथै सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक ,खेलकुद ,खोजमुलक सामग्रीहरु पनि सदैव प्रकाशन र प्रसारण गर्दै आइरहेका छौँ । देश तथा विदेशको हरेक कुना-कुनामा रहेका जनमानसमाको हात-हात र नजर-नजरमा सहि र सत्य खबर पुर्याउन हामी कटिबद्ध छौँ ।